Zespół mięśnia gruszkowatego i ból w pośladku

Mięsień gruszkowaty należy do grupy rotatorów stawu biodrowego. Jego przyczep początkowy znajduje się na powierzchni miednicznej kości krzyżowej, w okolicy otworów krzyżowych, zaś końcowy na krętarzu większym kości udowej.

Co do jego funkcji to przy zgięciu w stawie biodrowym poniżej 60 st. mięsień gruszkowaty powoduje rotację zewnętrzną tego stawu, natomiast w zgięciu powyżej 60 st. jego funkcja zmienia się i staje się on rotatorem wewnętrznym.

Niestety często nie docenia się znaczenia rotatorów biodra. W stawie biodrowym pełnią głównie funkcję prioproceptywną, oraz odgrywają zasadniczą rolę w stabilizacji stawu biodrowego. Podczas chodu ciężar ciała przemieszcza się zarówno w płaszczyźnie strzałkowej jak i czołowej, z pozycji zgięcia-wyprostu kręgosłupa ruch przechodzi w miednicy przez odwiedzenie – przywiedzenie (aby utrzymać równowagę). Rotatory biodra pomagają wtedy ustabilizować miednicę i gwarantują optymalne ustawienie głowy kości udowej w panewce. Ze względu na to, że są to mięśnie posturalne, na przeciążenia w dysfunkcjach miednicy, reagują spastycznym przykurczem.

Mięsień ten przebiega bardzo blisko nerwów pośladkowych, nerwu sromowego, nerwu kulszowego, jak również naczyń zaopatrujących dno miednicy, dlatego też przykurcz mięśnia gruszkowatego może podrażniać te struktury. Stąd też objawy, które się pojawiają w takim wypadku często mylone są z rwą kulszową (prawdziwa rwa kulszowa ma swoje źródło w przepuklinie kręgosłupa lędźwiowego), podrażnienie nerwu sromowego może powodować zaburzenia funkcji krocza oraz objawy bólowe w okolicy pachwiny.

W praktyce jednak częściej pojawia się ból lokalny, mniej więcej w środku pośladka, rozszerzający się na okolice biodra lub uda. Jego przyczyną są skrócone i sklejone włókna mięśnia oraz aktywne punkty spustowe. Najczęściej bolący punkt leży na linii łączącej krętarz kości udowej z punktem na kości krzyżowej stykającym się z kością biodrową.(1/3 środkowa od strony bocznej).

Promieniowanie bólu: staw krzyżowo biodrowy, cała okolica pośladka, dwie trzecie grzbietowej części uda. Ból utrudnia chodzenie a zwłaszcza wchodzenie na schody, narasta przy pochylaniu się i unoszeniu czynnym kończyny, powoduje ograniczenie rotacji wewnętrznej, odruchowy zanik m. pośladkowych.

Często, w przypadku przykurczu mięśnia gruszkowatego obserwuje się wzmożone napięcie w okolicy prostowników kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz w okolicy mięśnia pośladkowego małego i średniego, schodzące w dół po stronie bocznej, do naprężacza powięzi szerokiej. W takim wypadku aktywne punkty spustowe mięśnia gruszkowatego mogą spowodować aktywizację punktów spustowych sąsiednich mięśni, dzięki czemu ból i dyskomfort znacząco się pogłębia.

Jedną z przyczyn może być tzw. siedzący tryb życia, a więc spędzanie długich godzin w ciągu dnia w pozycji, która powoduje skrócenie i nadmierne napięcie zginaczy stawu biodrowego oraz wiotkość mięśni pośladkowych wielkich (zasada hamowania zwrotnego) przy jednoczesnym permanentnym napięciu izometrycznym mięśni pośladkowych głębokich. Pogarsza sprawę krzywe siedzenie, zakładanie nogi na nogę, co wywołuje nierównomierne napięcie mięśni. Również częste chodzenie w wąskich spódnicach, obcisłych spodniach i na wysokich obcasach również wymusza większe napięcie mięśni pośladków, ud oraz łydek, co w konsekwencji może nasilić nawracanie objawów bólowych okolicy pośladków i tylnej części nóg.

Już sam siedzący tryb życia może wywołać niedożywienie, mikro-uszkodzenia i przykurcz włókien poszczególnych grup mięśniowych. Jeśli dodamy do tego sporadyczną aktywność fizyczną (np. trening na siłowni lub jogging raz w tygodniu), bez porządnej rozgrzewki, na pewno spowodujemy w ten sposób przeciążenia, naciągnięcia i naderwania nie rozgrzanych, krótkich i sztywnych mięśni. Ponadto podczas treningu osłabione poprzez ciągłe siedzenie mm. prostowniki stawu biodrowego są mniej aktywne a zaburzony przez to timing powoduje wykorzystywanie słabszych jednostek mięśniowych. Nadmierne pochylanie się tułowia w przód, słabe mięśnie głębokie stabilizujące miednicę i kręgosłup lędźwiowy, hipermobilność stawu krzyżowo – biodrowego, pronacja stopy z rotacją wewnętrzną kolana oraz skrócone przywodziciele jeszcze bardziej stymulują do pracy całą grupę rotatorów zewnętrznych biodra. Brak strechingu zginaczy i przywodzicieli stawu biodrowego, niedostateczne zwracanie uwagi na wzmacnianie siły mięśni głębokich i stabilizatorów stawu biodrowego dopełnia łańcuch przyczynowo –skutkowy. Cały ten ciąg może być przyczyną nadmierne napięcie mięśnia gruszkowatego, który w pewnym momencie zaczyna uciskać nerw kulszowy i daje znane nam objawy bólowe.

Podobne zaburzenia w biomechanice kręgosłupa, miednicy i stawu biodrowego opisuje Chaitow („Masaż leczniczy. Bóle dolnego odcinka kręgosłupa i miednicy”) w dolnym zespole skrzyżowania, który jest objawem wady posturalnej objawiającej się hiperlordozą i nutacją miednicy (kaczy kuper). W wyżej wymienionym zespole mięśniami o obniżonej aktywności są mięśnie brzucha i mięśnie pośladkowe (mięsień pośladkowy większy) natomiast zwiększony poziom pobudzenia wykazują mięśnie lędźwiowe i prostownik grzbietu. „Objawy hiperaktywnosci można obserwować również w obrębie mięśni : napinacza powięzi szerokiej, gruszkowatego, czworobocznego lędźwi, kulszowo-goleniowych i najszerszego grzbietu.” Z powyższego opisu wnioskować możemy, że osoby posiadające wyżej wymieniony zespół będą narażone częściej niż inni na przeciążenia mięśnia gruszkowatego.

Priorytetem w leczeniu stanu ostrego mięśnia gruszkowatego będzie zmniejszenie stanu zapalnego co osiągniemy poprzez stosowanie krioterapii miejscowej (ICE PACK – 20 min. 3-4 dziennie), nacieranie bolesnego mięśnia żelem przeciwbólowym/ przeciwzapalnym i/lub farmakoterapię (ibuprofen, naproxen - nie dłużej niż 3 dni). Efekt rozluźnienia mięśnia przyniesie, wykonana przez specjalistę terapia manualna. Ponadto istotne jest unikanie długotrwałej aktywności wywołującej objawy i obciążającej dysfunkcyjny mięsień (np. stosowanie aktywnych przerw w pracy siedzącej co 30 min. , unikanie długich spacerów, wchodzenia po schodach etc.) Jeśli po kilku dniach ból się nie zmniejsza konieczna może być wizyta u ortopedy i iniekcja witaminowo-sterydowa. Po wyleczeniu stanu ostrego, leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego powinno obejmować dalszą terapie manualną np. Techniką Bowena, mającą na celu rozluźnienie mięśnia gruszkowatego oraz odbudowę optymalnej długości i elastyczności włókien mięśnia. 

Należy pamiętać, że stany ostre, oraz objawy pojawiające od niedawna można wyleczyć stosunkowo szybko (kilka zabiegów leczniczych), natomiast dolegliwości nawracające i przewlekłe leczy się znacznie dłużej i wymagają one znacznie więcej cierpliwości i systematyczności. W czasie leczenia konieczna może być czasowa rezygnacja z ćwiczeń i aktywności, które nadmiernie obciążają rotatory st. biodrowego. Kluczowe znaczenie oprócz terapii manualnej, której celem jest uwolnienie od bólu, ma zmiana nawyków oraz trening funkcjonalny odpowiednich grup mięśniowych korygujący system napięć, który doprowadził do dysfunkcji. Ćwiczenia do wykonywania w domu dobrze prezentuje Pan Marek Purczyński na swoim kanale na Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=tSaVByba2Oc

źródła:

- gabinetsurya.blogspot.com

- obserwacje i doświadczenia własne