Powięź w ciele człowieka

Wiele pokoleń lekarzy, fizjoterapeutów i generalnie rzecz ujmując przedstawicieli zawodów medycznych uczyło się anatomii i fizjologii człowieka w zasadzie z pominięciem powięzi. Powięź była traktowana głównie jako element wypełniający, podtrzymujący czy okrywający inne struktury, a przez to była regularnie usuwana, by odsłonić poszczególne mięśnie, ścięgna, kości, narządy. I w ten sposób dzielono ludzkie ciało na osobne elementy przykładając mniejsze znaczenie ich wzajemnemu oddziaływaniu. Zaczęło się to zmieniać w ciągu mniej więcej ostatnich 10 lat, kiedy to zaczęto dokładniej przyglądać się powięzi i jej roli w organizmie człowieka. 

Pasjonat ludzkiego ciała Thomas Myers, który postanowił przyjrzeć się mu głębiej poprowadził skalpel podczas sekcji zwłok wzdłuż połączeń pomiędzy mięśniami, a nie, jak do tej pory w poprzek, odkrywając w ten sposób silne połączenie między mięśniami, ciągnące się na długich obszarach wzdłuż ciała, wpływające na ich ustawienie względem siebie. Te długie taśmy mięśniowo-powięziowe nazwano Taśmami Anatomicznymi. W dalszych latach badań powięzi odkryto, że tkanka ta ma kontakt z każdą częścią naszego ciała, łączy wszystko w jedną całość, umożliwia płynność ruchów, wspiera działanie i regenerację poszczególnych części naszego ciała, przekazuje bodźce, uczestniczy w procesie detoksykacji. Ale czym w zasadzie jest powięź?

Powięź jest tkanką łączną, elastyczną błoną, zbudowaną głównie z włókien kolagenowych i elastynowych oraz miofibroblastów, posiadających zdolność kurczenia się (zbliżonych do komórek mięśniowych gładkich), która otacza większość tkanek w ciele i łączy je ze sobą niczym nieskończona sieć. Włókna kolagenowe zbudowane są z tropokolagenu tworzącego potrójną helisę i mającego postać mikroskopijnych rurek o długości 260 nm i szerokości 1,5 nm. Powięź posiada również niezwykłe właściwości przyciągania cząsteczek wody, które przyklejają się do niej w sposób uporządkowany, trochę jak rusztowanie wokół budynku. Cecha ta umożliwia dużą płynność w powięzi, co jest nieodzowne zarówno do swobodnego ruchu i ślizgania się (np. pomiędzy grupami mięśni lub pomiędzy organami), jak również dla efektywnej komunikacji międzykomórkowej. Stopień płynności w powięzi jest uzależniony od ruchu ciała i nawodnienia. 

Powięź to nie tylko plastikowe opakowanie. Powięź może się kurczyć, reagować i mieć wpływ na sposób poruszania się. To nasz najbogatszy organ zmysłu. Posiada zdolność do kurczenia się niezależnie od mięśni, które otacza i reaguje na stres bez naszego świadomego polecenia. Oznacza to, że powięź wpływa na nasz ruch, poprawiając go lub pogarszając, czym może nasilać dolegliwości bólowe. Dodatkowo powięź podskórna ma zdolność magazynowania tłuszczu (w tkance tłuszczowej są przechowywane cytokiny – białka biorące udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu), chroni nasze ciało przed infekcjami, urazami, nadmiernymi bodźcami (w tym silnym uciskiem), pomaga ciału zachować odpowiednia temperaturę, ale także jest to organ wewnątrzwydzielniczy. Bierze udział w wydzielaniu hormonu, takiego jak leptyna, odgrywającego rolę w regulacji pobierania pokarmu i gospodarki energetycznej organizmu oraz rezystyny​​, która może wyzwalać insulinooporność komórek.

Struktura powięzi jest uzależniona od jej użycia. Cechą charakterystyczną tkanki łącznej (powięzi) jest jej plastyczność. Pod wpływem czynnika mechanicznego tworzą się nowe połączenia włókien kolagenowych (zgodnie z kierunkiem działania sił) i zmianie ulega cała struktura. W praktyce możemy zaobserwować to jako skrócenie lub wydłużenie poszczególnych mięśni, grup mięśniowych lub większych obszarów oraz tworzenia wzorców kompensacyjnych. Włókna kolagenowe ukierunkowują się względem nacisku i strukturalnych obciążeń spowodowanych przez stanie, chodzenie, siedzenie, itd. Pod wpływem urazu czy przeciążenia może dojść do nadmiernych napięć w obrębie układu mięśniowo-powięziowego. Nadmiernie napięta powięź ma ograniczoną ruchomość względem mięśnia i często miejsce to jest tkliwe i bolesne.
Blizny i operacje również wpływają na powięź i mogą powodować „luki” w taśmach powięziowych. Może dojść do zrostów wokół poszczególnych obszarów, a często w kilku warstwach powięzi jednocześnie, co utrudnia swobodny ruch powięzi i powoduje dolegliwości bólowe na przebiegu danej taśmy mięśniowo-powięziowej. Plastyczność powięzi możemy wykorzystać również w praktyce poprzez zastosowanie odpowiednich technik manualnych, np. techniki Bowena w celu odwrócenia zmian patologicznych oraz przywrócenia prawidłowych wzorców napięciowych.

Na sprawne działanie tkanki łącznej możne mieć wpływ wiele czynników: nawodnienie, ruch, obciążenia mechaniczne, uszkodzenia, zmiany hormonalne, stres i inne. Nawodnienie powięzi zależy nie tylko od ilości wypijanej wody, ale również od jej jakości - kawa, czarna herbata, alkohol, napoje energetyczne nie pomagają w nawodnieniu ciała. Natomiast delikatne rozciąganie się jest jednym z najlepszych sposobów na pobudzenie płynności w tkankach. Z punktu widzenia plastyczności powięzi lepszy jest ruch aktywny, urozmaicony, niż jednostajny i długo powtarzany. Pamiętajmy jednak, aby wszelkie ćwiczenia były wykonywane w obrębie fizjologicznej ruchomości stawów, by nie powodować przeprostów. A także, by intensywność ćwiczeń mieściła się w granicach naszego komfortu. Zbyt ambitne ćwiczenia i nadmierne rozciąganie powodujące ból przysparzają naszemu ciału więcej szkód niż pożytku.